कृषी सेवक । २५ जून २०२३ । आंबा हा फळांचा राजा आहे. जगातील सर्वाधिक आंब्याचे उत्पादन भारतातच होते. त्याचा इतिहास खूप जुना आहे. भारतात सुमारे पाच हजार वर्षांपूर्वी आंब्याची लागवड सुरू झाली. यामुळेच त्याच्या मूळ प्रजातीला भारतीय आंबा म्हणतात. त्यामुळे त्याचे वैज्ञानिक नाव Mangifera indica आहे.
विशेष बाब म्हणजे भारतातील सर्व राज्यांमध्ये वेगवेगळ्या प्रकारच्या आंब्यांची लागवड केली जाते. प्रत्येकाची स्वतःची वेगळी चव आणि चव देखील असते. आज आपण भारतातील त्या पाच राज्यांबद्दल बोलणार आहोत जिथे सर्वाधिक आंब्याचे उत्पादन होते.
आंबा उत्पादनाच्या बाबतीत तामिळनाडू पाचव्या क्रमांकावर आहे. देशातील एकूण आंब्यापैकी ५.६५ टक्के आंब्याचे उत्पादन एकटे तामिळनाडूचे शेतकरी करतात. यातून दरवर्षी 3 ते 4 लाख टन आंब्याचे उत्पादन होते. नीलम आणि तोतापुरी या आंब्याच्या दोन मुख्य जाती आहेत.
आंब्याच्या उत्पादनात कर्नाटकही मागे नाही. येथे सुमारे १.६० लाख हेक्टरवर आंब्याची लागवड केली जाते. कोलार जिल्ह्यात बहुतांश शेतकरी आंब्याची लागवड करतात. कर्नाटकात दरवर्षी १० ते १२ लाख टन आंब्याचे उत्पादन होते. यंदाही १२ लाख टन आंब्याचे उत्पादन होण्याची शक्यता अधिकाऱ्यांनी व्यक्त केली आहे. 8.06 टक्के उत्पादनासह कर्नाटक देशात चौथ्या क्रमांकावर आहे.
बिहारमध्ये शेतकरी आंब्याची लागवड मोठ्या प्रमाणावर करतात. भागलपूरचा जर्दालू आंबा देशभर प्रसिद्ध आहे. परदेशातही त्याचा पुरवठा केला जातो. येथे शेतकरी मुंगेर, दरभंगा, समस्तीपूर, मधुबनी आणि सीतामढीसह जवळपास अनेक जिल्ह्यांमध्ये आंब्याची लागवड करतात. येथील आंब्याचे क्षेत्र 160.24 हजार हेक्‍टर असून, त्यातून दरवर्षी सरासरी 1549.97 हजार टन आंब्याचे उत्पादन होते. 11.19 टक्के उत्पादनासह बिहार देशात तिसऱ्या क्रमांकावर आहे.
देशातील एकूण आंबा उत्पादनात आंध्र प्रदेशचा वाटा २०.०४ टक्के आहे. येथील बांगनपल्ले आंबा जगप्रसिद्ध आहे. अमेरिका आणि लंडनमध्येही याला मोठी मागणी आहे. 28.41 लाख टन आंब्याचे उत्पादन घेऊन आंध्र प्रदेश दुसऱ्या क्रमांकावर आहे.
देशातील आंब्याचे सर्वाधिक उत्पादन उत्तर प्रदेशात होते. येथे सुमारे 2.7 लाख हेक्टरवर आंब्याची लागवड केली जाते, त्यातून 45 लाख टन आंबे तयार होतात. मलिहाबादचा दसरी आणि बनारसचा लंगडा आंबा जगप्रसिद्ध आहे. लखनौ, फतेहपूर, उन्नाव, बनारस, बाराबंकी आणि प्रतापगडसह अनेक जिल्ह्यांमध्ये आंब्याची लागवड केली जाते.