त्यामुळेच छत्तीसगडला तांदळाची वाटी म्हणतात, उत्पादनात पश्चिम बंगाल देशात पहिल्या क्रमांकावर

०५ मे २०२२ । कृषी सेवक । रब्बी हंगाम संपत आला आहे. त्याअंतर्गत सध्या गव्हाची काढणी अंतिम टप्प्यात आहे. त्यामुळे देशभरात खरीप हंगामाची तयारी सुरू झाली आहे. एकंदरीत, भात हे खरीप हंगामातील मुख्य पीक आहे, ज्यासाठी पेरणीची तयारी सध्या सुरू झाली आहे. खरे तर भारताला धानाचे वरदान आहे.रब्बी हंगाम संपत आला आहे. त्याअंतर्गत सध्या गव्हाची काढणी अंतिम टप्प्यात आहे. त्यामुळे देशभरात खरीप हंगामाची तयारी सुरू झाली आहे. एकंदरीत, भात हे खरीप हंगामातील मुख्य पीक आहे, ज्यासाठी पेरणीची तयारी सध्या सुरू झाली आहे. खरे तर भारताला धानाचे वरदान आहे. याची अनेक कारणे आहेत. जगात धानाच्या उत्पादनात चीननंतर भारत दुसऱ्या क्रमांकावर आहे. त्यामुळे काश्मीरपासून कन्याकुमारीपर्यंत देशातील धानाचे उत्पादन होते आणि तांदूळ हे देशातील बहुसंख्य लोकांचे आवडते अन्न आहे. म्हणजे तांदूळ ही उत्तरेपासून दक्षिणेपर्यंत आणि पूर्वेकडून पश्चिमेकडे प्रत्येकाची पसंती असते. अशा स्थितीत या खरीप हंगामात धानावर चर्चा होणे अत्यावश्यक बनले आहे.

ज्या अंतर्गत या लेखात भातशेतीच्या भौगोलिक प्रवासासोबतच काही पुराणकथा समजून घेण्याचा प्रयत्न केला आहे. तात्पर्य, या लेखाच्या शाब्दिक प्रवासातून कळते की, जेव्हा पश्चिम बंगाल धान उत्पादनात देशात पहिल्या क्रमांकावर आहे, तेव्हा छत्तीसगडला तांदळाची वाटी का म्हणतात. तसेच धानाचे उत्पादन करणारी टॉप १० राज्ये कोणती आहेत.

उत्तर प्रदेश, पश्चिम बंगालच्या अधिक क्षेत्रात भातशेती अजूनही पहिल्या क्रमांकावर
देशातील प्रमुख धान उत्पादक राज्यांमध्ये पश्चिम बंगाल आघाडीवर आहे. उत्तर प्रदेश दुसऱ्या क्रमांकावर असताना धान उत्पादनाबाबत या दोन्ही राज्यांमध्ये रंजक स्पर्धा आहे. वास्तविक, उत्तर प्रदेशच्या अधिक क्षेत्रामध्ये जास्त धानाचे उत्पादन होते, परंतु पश्चिम बंगालमध्ये उत्तर प्रदेशपेक्षा जास्त धानाचे उत्पादन होते. एकूणच धान उत्पादनाबाबत दोन्ही राज्यांमध्ये रंजक स्पर्धा आहे. कृषी विभागाच्या कृषी सांख्यिकी अहवाल २०२० नुसार, २०१९-२० मध्ये, उत्तर प्रदेशातील ५.७४ दशलक्ष हेक्टर क्षेत्रात भाताची लागवड करण्यात आली. अखिल भारतीय स्तरावर या क्षेत्राचे प्रमाण १३.११ टक्के होते. यामध्ये १५.५२ मेट्रिक टन धानाचे उत्पादन झाले. २०१९-२० मध्ये पश्चिम बंगालमध्ये ५.४६ दशलक्ष हेक्टरमध्ये भाताची लागवड करण्यात आली होती. ज्यांचे अखिल भारतीय स्तरावर प्रमाण १२.४७ टक्के होते. यामध्ये १५.५७ मेट्रिक टन धानाचे उत्पादन झाले. जे देशात सर्वाधिक होते.

ही राज्ये धान उत्पादनात देशात पहिल्या दहामध्ये
धानाचे उत्पादन करणार्‍या पहिल्या १० राज्यांबद्दल बोलायचे झाले तर त्यात पश्चिम बंगाल अव्वल आहे. त्यानंतर उत्तर प्रदेशचे नाव येते. धान उत्पादक टॉप १० राज्यांच्या यादीत पंजाबचे नाव तिसऱ्या क्रमांकावर आहे, तर आंध्र प्रदेश चौथ्या क्रमांकावर आहे. त्याचप्रमाणे ओडिशाचे नाव पाचव्या क्रमांकावर आहे. त्याचबरोबर राज्यांच्या या यादीत तेलंगणा सहाव्या क्रमांकावर आहे. त्याचबरोबर सातव्या क्रमांकावर तामिळनाडू, आठव्या क्रमांकावर छत्तीसगड, ९व्या क्रमांकावर बिहार आणि दहाव्या क्रमांकावर आसामचा समावेश आहे.

त्यामुळे छत्तीसगडला तांदळाची वाटी म्हणतात
देशातील धानाच्या उत्पादनाच्या बाबतीत, छत्तीसगड ८ व्या क्रमांकावर आहे, जे देशातील एकूण उत्पादनाच्या ५.५९ टक्के उत्पादन करते, परंतु तरीही छत्तीसगडला तांदळाची वाटी म्हटले जाते. यामागे एक प्रमुख कारण आहे. खरं तर, छत्तीसगडच्या एकूण कृषी क्षेत्रापैकी ८८ टक्क्यांहून अधिक भागात भाताची लागवड केली जाते. तर छत्तीसगडमध्ये धानाच्या २० हजारांहून अधिक जातींचे उत्पादन होते. त्यामुळे छत्तीसगडला देशाचा तांदळाचा वाटा म्हणतात.